Urtarrilean, Hego Pazifikoko urpeko sumendi batek erupzio epiko bat jasan zuen. Gertaerak bonba nuklear batek adina indar bete zuen. Mundu osoan ere tsunamiak sortu zituen. Orain badirudi olatu horietako batzuk Askatasunaren Estatua bezain altua den ur-multzo bakar gisa hasi zirela!
Hori ez da guztia. Ikerketa berriek ere erakusten dute erupzioak atmosferan talka-uhin izugarria eragin zuela. Pultsu hark bigarren multzo bat sortu zuen bereziki azkar mugitzen ziren tsunami. Fenomeno arraro batek uhin suntsitzaileen abisu goiztiarrekin nahas dezake.
Azaltzailea: zer da tsunami bat?
Ikertzaileek aurkikuntza hauek partekatu zituzten urriaren 1eko Ozeano Ingeniaritza aldizkarian. .
Drama honen atzean dagoen sumendia Hunga Tonga–Hunga Ha'apai izena du. Tonga uharteko nazioan ozeanoaren azpian ezkutatzen da. Urtarrilean izandako erupzioak ur bolumen handia bota zuen gorantz, dio Mohammad Heidarzadeh-k. Ingeniari zibila da Ingalaterrako Bath-eko Unibertsitatean. Tumulu horretako ura gero "maldan behera" joan zen tsunami multzo bat sortzeko.
Heidarzadeh eta bere lankideek ur-multz hori zenbaterainokoa zen jakin nahi zuten. Beraz, bere taldeak erupziotik 1.500 kilometrora (930 milia) inguruko tresnen datuak aztertu zituen. Gailu asko Zelanda Berrian edo gertu zeuden. Batzuk ozeanoan sartuta zeuden. Beste batzuk kostaldean eserita zeuden. Tsunami uhinak jotzean grabatutako instrumentuakleku desberdinak. Gune bakoitzean olatuak zein handiak ziren ere erakutsi zuten.
Hunga Tonga-Hunga Ha’apai sumendiaren erupzioak presio-uhin bat eragin zuen atmosferan. Pultsu horrek espero baino azkarrago bidaiatu zuten tsunamiak sortu zituen. NASAko Lurraren BehatokiaTaldeak ordenagailu-eredu bat erabili zuen datu horiek hasierako ur-multzo batek sortu behar dituen olatuen simulazioekin alderatzeko. Bederatzi simulazio aztertu zituzten. Orokorrean, ur-multzoa, oro har, beisbol-pilota baten tumuluaren itxura zuen. Baina bakoitzak altuera eta zabalera desberdinak zituen.
Mundu errealeko datuei hobekien egokitzen zitzaien simulazioa 90 metroko (295 oin) altu eta 12 kilometro (7,5 milia) zabaleko ur-multzo bat izan zen. 6,6 kilometro kubiko (1,6 milia kubiko) ur edukiko zituen. Louisianako Superdome estadioaren bolumena ia 1.900 aldiz handiagoa da.
Zalantzarik gabe, dio Heidarzadeh-k: "Tsunami handia izan zen hau."
Tsunami sorpresa izugarriak
Beste alderdi bitxi bat. Tongako erupzioaren bigarren tsunami multzoa izan zen. Itsasoko ur hotz bolumen handi batek erupzioan zegoen sumendiaren azpian dagoen magmaren ganbera beroan sartu zelako eragin zuten.
Itsasoko ura azkar lurrundu zen. Horrek lurrun eztanda sortu zuen. Eztanda horrek talka-uhin bat eragin zuen atmosferan. Presio-uhin honek ozeanoaren gainazalean zehar 300 metro baino gehiagotan zeharkatu zuenbigarren (670 kilometro orduko), ura aurretik bultzatuz. Emaitza: tsunami gehiago.
Azaltzailea: sumendiaren oinarriak
Tsunami hauek 90 metroko ur-dorre eroriak eragindakoak baino askoz azkarrago mugitzen ziren. Kostalde askotan, presio-uhinek sortutako tsunamiak beste olatu horiek baino ordu lehenago iritsi ziren. Baina bezain handiak ziren. (Hauek kolpatutako kostalde batzuk Indiako Ozeanoa eta Mediterraneo itsasoa bezain urrun zeuden.)
Txiki-uhinaren eraginez mugitzen ziren tsunami azkar haiek sorpresa bat izan zuten. Beste sumendi erupzio batek bakarrik ezagutzen da horrela tsunamiak bultzatu dituela. Krakatoak Indonesian 1883ko leherketa gaiztoa izan zen.
Tsunamiaren aurkako abisu sistemak hobetu litezke olatu superazkar horiek kontuan hartzeko. Aukera bat da tsunamiak antzemateko itsas sakoneko ekipamenduak erabiliz presioa neurtzen duten tresnak instalatzea, Hermann Fritzek dioenez. Atlantako Georgia Tech-eko tsunamiaren zientzialaria da eta ikerketa berrian parte hartu ez zuena. Horrelako konfigurazio batek, dioenez, zientzialariei lagunduko lieke jakiten igarotzen den tsunami bat presio-pultsu batek eragiten ari ote den. Hala bada, horrek tsunami-olatuak zenbaterainoko abiadura duen jakiteko argibide bat eman dezake.